علایم:

پاچنبری معمولا در ابتدای تولد توسط پزشک متخصص تشخیص داده می شود. پا از مچ به سمت داخل چرخیده و در جهت پایین قرار گرفته است. تاندون آشیل سفت است. نیمه جلویی پا به داخل چرخیده و پا شکلی مشابه شکل کلیه می گیرد. اگر این وضعیت در دوران کودکی اصلاح نشود و یا خود به خود از بین نرود ( که خیلی بعید است)، کودک با لبه بیرونی پا راه خواهد رفت و قادر به گذاشتن کف پای خود بر زمین نخواهد بود. احتمالا عضلات پشت ساق درگیر کوچکتر می شوند و طول پای مبتلا کوچک تر از پای سالم خواهد بود.پا سفت تر بوده و عضلات پشت ساق کوچک تر هستند. در نیمی از موارد هر دو پا مبتلا به پاچنبری هستند.

کلاب فوت از نظر علت و شدت انواع مختلفی دارد:

علل کلاب فوت:

1- انواعی که به دلیل موقعیت پای نوزاد داخل رحم مادر ایجاد شدند. یعنی فشار جدار رحم مادر باعث این حالت در پای نوزاد شده است. غالبا در این نوزدان می توان با دست انحراف پا را اصلاح کرد ولی بعد از رها کردن دوباره به حالت اول بر میگردد. این نوزادان در ۹۵ درصد مواقع به درمان گچ گیری اصلاحی پاها خوب جواب می دهند.

2- انواعی که هیچ علت خاصی برای آنها نمی توان پیدا کرد و اکثر موارد کلاب فوت را تشکیل می دهند. اغلب لازم است پای این نوزادان تا سن 4-6 ماهگی مرتب گچ گیری اصلاحی شود و معمولا برای اصلاح کامل به عمل جراحی هم نیاز هست.

.3- انواعی که همراه با بیماری هایی در نخاع یا مغزهستند. مانند فلج مغزی٬ میلومننگوسل و ... این نوزادان معمولا به درمان گچ گیری و عمل جراحی جواب خوبی نمیدهند..

لازم است که کودک مبتلا به کلاب فوت تا چند سال مورد معاینه های دوره ای قرار گیرد تا احتمال بازگشت آن از بین برود.

کلاب فوت از نظر شدت:

پاچماقی به سه درجه تقسیم می شود؛ خفیف، متوسط و شدید.

در نوع خفیف ناهنجاری، انجام نرمش ها کافی است اما در نوع شدید باید از ماه دوم به بعد پای کودک گچ گرفته شود چون با نرمش های معمولی نمی توان پا را به حالت طبیعی برگرداند.

انواع کلاب فوت:

. دو نوع پاچنبری وجود دارد :

·  نوع شدیدتر آن معمولا با برخی اختلالات از قبیل اسپاینال دیسرافیسم (Spinal dysraphism)، تتردکورد (Tethrered cord)، آرتروگریپوزیس (Arthrogyrposis) و ... همراه است.

·  نوع دیگر پاچنبری شدت کمتری دارد و چون علت آن مشخص نیست با نام ایدیوپاتیک شناخته می شود. پاچنبری از همان ابتدای تولد ظاهر می شود و وضعیت پا مشابه وضعیت قرارگیری آن در مراحل اولیه رشد جنینی است به طوری که فرض می کنند برخی دلایل ناشناخته مانع از ایجاد تغییرات طبیعی در وضعیت پا در طول رشد جنینی می شوند.

 شیوع کلاب فوت به چه صورت است؟

این ضایعه مادرزادی از هر هزار تولد در یک نوزاد دیده میشود. شدت آن البته در بیماران متفاوت است. شیوع آن در پسران دو برابر دختران است. در نیمی از موارد بصورت دو طرفه دیده میشود. علت ایجاد آن ناشناخته است. در یک چهارم بیماران یک سابقه خانوادگی از این بیماری وجود دارد. اگر شما یا همسرتان یا یکی از فرزندانتان این عارضه را دارد احتمال اینکه فرزند بعدی شما دچار این مشکل شود بین 5-3 درصد است. اگر هر دو والدین، مبتلا به این بیماری باشند فزند آنها به احتمال 15 درصد به بیماری مبتلا خواهد شد. بچه هایی که کلاب فوت دارند احتمال اینکه مشکلات دیگری در مفصل ران داشته باشند وجود دارد پس مفصل ران این بچه ها باید با دقت بیشتری به توسط پزشک معاینه شود.

آیا قبل از تولد می توان ناهنجاری را تشخیص داد؟

متاسفانه تشخیص قبل تولد بسیار مشکل است ولی با انجام سونوگرافی های خیلی دقیق از ماه چهارم بارداری می توان عارضه را شناسایی کرد. گرچه تشخیص زودرس هیچ کمکی به درمان نمی کند تا موقعی که نوزاد متولد شود. بعد از تولد هرچه سریع تر باید درمان را آغاز کنیم زیرا امکان بهبود بدون جراحی بیشتر می شود. خانواده هایی که به هر دلیلی درمان را به تاخیر می اندازند و دیر مراجعه می کنند به همان نسبت درمان را مشکل تر و طولانی تر می کنند.

درمان:

درمان غیر جراحی : درمان هرچه سریعتر بعد از زایمان باید شروع شود. در 15-10 سال اخیر موفقیت های زیادی در درمان غیرجراحی این عارضه بدست آمده است. شدت بیماری هر اندازه باشد معمولاٌ درمان ابتدا با روش های غیر جراحی شروع میشود. پزشک معالج پای بچه را با مانورهای بخصوصی و در وضعیت های خاصی گچ گیری میکند. این روش به نام روش پونستیPonseti method معروف است.

درمان با گچ گرفتن :

گچ گیری به صورت دوره ای انجام و تقریبا ۶ تا ۷ بار هم تکرار می شود. در فرم های شدید ناهنجاری این عمل اولین بار زیر بیهوشی صورت می گیرد. هر بار پا به مدت ۳ تا ۴ هفته در گچ نگه داشته می شود سپس گچ را باز و پا را معاینه می کنیم. ۲ تا ۳ روز مهلت داده می شود تا پوست ناحیه در گچ مانده بهتر شود بعد دوباره این کار را تکرار می کنیم. وقتی شکل پا اصلاح شد بچه باید بمدت دو سال بریس مخصوصی را در شب بپوشد.

آیا این مدت طولانی باعث تحلیل رفتن عضلات پا یا کاهش رشد آن می شود؟

این سوال برای خیلی از پدر و مادرها پیش می آید و اغلب آنها تصور می کنند وقتی پای بچه در گچ می ماند پاها ضعیف تر و رشد طولی استخوان متوقف می شود اما این روش درمانی به هیچ وجه عارضه ای در آینده برای کودکشان نخواهد داشت. البته گچ گیری حتما باید توسط متخصص ارتوپد و به طور صحیح انجام شود و باید تا بالای زانو باشد. بعضی از همکاران گچ را تا زیر زانو می گیرند و همین امر باعث می شود گچ به طور کامل از پای بچه بیرون می آید. با گچ گیری تا بالای زانو, زانوحدود ۲۰ تا ۲۵ به حالت خمیده نگه داشته می شود.

  استفاده از بریس بعد از گچ گیری:

 این بریس ها در واقع دو کفش هستند که با یک میله فلزی به هم متصل شده اند. در ابتدا بمدت سه ماه این بریس باید روزی 23 ساعت پوشیده شود و پس از آن بمدت 4-3 سال فقط در شبها پوشیده شود. این روش بسیار موثر است ولی والدین باید همکاری بسیار نزدیکی با پزشک معالج داشته باشند و در درمان نوزاد مشارکت فعال داشته باشند. بدون مراقبت های والدین و همکاری آنها ممکن است ضایعه بعد از درمان مجدداً عود کند. در مواردی که شدت بیماری در شروع درمان زیاد است احتمال عود بیماری بیشتر است. در صورت عود ممکن است مجدداٌ نیاز به تکرار مراحل قبل البته با کمی تغییر باشد.

استفاده صحیح از بریس چگونه است:

 در روزهای اول استفاده از بریس باید بطور مرتب پای بچه را زیر نظر داشته باشید تا مطمئن شوید کفش، پای او را اذیت نمیکند و پوست پا و انگشتانش تاول نزند. بچه تا چند روز از بریس ناراحت است ولی پس از آن به بریس عادت میکند.

 همچنین رعایت نکات زیر مفید است:

·  به بچه یاد بدهید که میتواند با بریس زانوهایش را خم و راست کند.

·  قرمزی یا تاول در پشت پاشنه نشانه اینست که پاشنه در کفش خوب جا نگرفته است. مطمئن شوید که پاشنه کاملاٌ در کفش است و بند های کفش محکم بسته شده اند.

جراحی :

 گاهی اوقات روش ذکر شده برای درمان کافی نیست و لازمه درمان استفاده از عمل جراحی است. این وضعیت در حدود 5 درصد بیماران اتفاق میفتد. جراحی معمولاً در سنین 12-6 ماهگی انجام میشود,امابهترین سن حدود دو سالگی است. در حین جراحی پزشک جراح ارتوپد، با بریدن لیگامان ها و تاندون های خاصی، استخوان ها را در وضعیت مناسب قرار میدهد. سپس استخوان ها را بمدت شش هفته با پین در همان وضعیت نگه میدارد. بعد از جراحی گچ گیری انجام میشود و تمام اندام تحتانی بچه در یک گچ بلند قرار داده میشود. بعد از شش هفته پین ها و گچ خارج میشوند و بمدت چهار هفته دیگر برای بچه یک گچ کوتاه تر گرفته میشود. بعد از آن بچه باید برای یکسال یا بیشتر از بریس استفاده کند تا عارضه عود نکند. اگر بعد از جراحی از بریس استفاده نشود بیماری در 100 درصد موارد عود میکند. در حدود 50 -5 درصد بچه ها تغییر شکل پا با عمل جراحی اول بطور کامل خوب نمیشود و نیاز به عمل جراحی دوم پیدا میکنند. پاهای بچه هایی که برای درمان آنها از روش جراحی استفاده شده است معمولاً سفت تر و کمی خشک تر از استفاده از روش غیر جراحی است.
بعد از درمان پای بچه تقریبا طبیعی میشود. او میتواند بدود و بازی کند و از کفش های معمولی استفاده کند. با این حال پا هیچ وقت کاملا نرمال و طبیعی نمیشود. اندازه کفش پای درمان شده معمولا یک شماره کوچکتر از پای سالم است و حرکات آن کمی محدودتر و خشک تر است. ساق پای بچه هم از ساق طرف سالمش قدری لاغرتر باقی میماند.

       کلاب فوت قبل از درمان                  بعد از درمان به روش غیر جراحی

آیا کودک به طور کامل بهبود خود را به دست می آورد؟

اگر درمان به موقع و مرحله به مرحله انجام شود کودک می تواند مانند دیگر بچه های سالم قدم بردارد و کف پا را به جای کناره خارجی پا روی زمین بگذارد و کاملا بهبود پیدا کند ولی در بیماری به نام «آرتروگریپوزیس» (عارضه مادرزادی) فرم شدیدی از پاچماقی دیده  می شود. در این ناهنجاری علاوه بر پا، زانو، آرنج و مفاصل لگن نیز درگیر هستند و درمان آن بسیار سخت است و حتی ممکن است عارضه در آینده باقی بماند. .