اما باندها:

باند جاسکو: (200 وات) باندهای جاسکو (جاس اکو) باندهایی قوی هستند که صدایی پر حجم ارائه می دهند، مدلهای 200 وات و 400 وات این باندها که در سایز 12 اینچ ارائه می شوند، باندهایی تجربه شده و مناسب هستند. کیفیت این باند شبیه کیفیت دستگاههای آن است و کیفیتی تقریباً ایده آل است. صدایی فلت و ساده با زیر و بم قوی.

اگر از این باند به صورت خشن استفاده کنید بعد از یک سال دچار افت کیفیت می شود. برای کار در فضای باز و فشار بالا، مدل 400 وات جاسکو مناسب تر است.

باند چنگ: (مثلاً 200 وات) چنگ باندهای گوناگونی دارد، اما باند های یک کله آن (12 اینچ معمولی) باندهایی نه چندان مقاوم هستند، استفاده از این باندها برای دستگاههای قوی تنها در صورتی پیشنهاد می شود که تعداد باندها را افزایش دهید تا مجبور نشوید صدا را تا آخر زیاد کنید (باز باید مواظب باشید تا مداح در دستگاه فریاد نزدند).

زیر و بم این باندها نسبت به جاسکو چندان قوی نیست، اما صدایی باز (با مید بالا) دارند که برای خیلی­ها دلنشین است. کیفیت این باندها هم متناسب با دستگاههای همین شرکت است.

متأسفانه اشکالی که در این باندها (و هر جنس رایجی) وجود دارد این است که هیچگاه این وسائل کیفیت اوّلیه خود در تولیدات اوّلیه را حفظ نمی کنند، یعنی اگر شما یک باند قدیمی به دست بیاورید استقامت آن از باندهای تازه ساخت به مراتب بیشتر است.

باندهای دو کله چنگ (12 اینچ+ 15 اینچ) صدایی پر تر و قوی تر دارند که برای مجالس شلوغ قابل تأیید هستند.

باند mersi:  ـ (200وات)باند مرسی باند بدی نیست، اما چیزی هم از جاسکو زیاد ندارد، برای این باندها زیاد پول ندهید.

باند b&c: (بیش از 200 وات) این باند در کلاس کاری جاسکو می باشد و در حقیقت جاسکو از او الگو برداری کرده  است، البته صدایی بازتر و خشن تر دارد و مقاومت بهتری در مقابل فشار دارد.

باند مونتاربو: (بالای 400 وات) صدای این باند را با باندهای دیگر مقایسه نکرده ام، اما گویا صدایی باز و شفاف  (زیر قوی با دامنه بالا) و صدایی پر (بم قوی با دامنه پایین) دارد، چنین کیفیتی بسته به دستگاهی که شما دارید می تواند کیفیتی بسیار عالی باشد. این باند مانند دستگاه آن صدایی استودیویی و بسیار لطیف دارد، باند آن فول رنج است و برای فضای باز مناسب است.

البته قیمت این باندهای خارجی نفسها را در سینه حبس می کند. قیمت یک باند 1 میلیون یا دو میلیوم قیمت کمی نیست.

باند یاماها و الکترو وُیس (EV) و fbt و rcf : (بالای 400 وات) صدای این باندها در نگاه اوّل چندان قوی نیست،  یعنی ضریب تقویتی چندان بالایی ندارند (نسبت به مونتاربو)، علّت آن هم این است که صدایی نسبتاً ساده و فلت با بم قوی دارند. اما قابلیّت کشش صدای خیلی بالا را دارند. شاید در صدای پایین صدای این باندها به اندازه جاسکو باشد، اما جاسکو قدرت تحمل 200 وات صدا را دارد و این باندها (در پایین ترین مدلهای آن) قدرت تحمّل 500 وات را دارا هستند و این یعنی صدایی جنون آور. در مصلای اراک (که ظاهری مشابه مصلای قم دارد) با دو عدد باند الکترو ویس صدایی پخش می شود که قلب ما را در سینه می تپاند! صدایی طبیعی و ساده اما قوی. زیر و بم این باندها قوی است اما با دامنه بسیار کم، به همین خاطر صدای چندان تیزی ندارند، و این کیفیت این اجازه را به شما می دهد که هر قدر که می خواهید صدا را بالا ببرید. این باندها تشکیل یافته از ووفر و هورن هستند و به همین خاطر برای فضای باز که نیاز به صدایی تیز هست زیاد مناسب نیستند. البته می گویند صدای rcf مناسب فضای باز است و صدای fbt مناسب فضای باز و بسته هر دو. صحن بزرگ مسجد جمکران با چهار یا پنج عدد باند rcf پوشش داده شده است.

خورده باندهای (200 وات) مثل: باند شور و باند D&D و Alto و اکثر باندهای ایرانی مثل  ntc و نوا و ...  استفاده از این باندها پیشنهاد نمی شود و بسیاری از آنها صدایی گرفته دارند. این باندها را بدون تجربه قبلی خریداری نفرمایید.

متأسّفم که حسن باندهای ایرانی تنها در ارزانی آنها است. بیچاره ها تقصیری هم ندارند، چون اگر باند با کیفیت و گران تولید بکنند کسی در مقابل باندهای خارجی به آنها رغبت ندارد.

باند یزدی smd ! (بیش از 200 وات) : بله هم­میهن ما در شهر یزدی باندی تولید می کند که قابل مقایسه با  باندهای خارجی است. با قیمتی در حد باند جاسکو می توانید شاهد صدای مونتاربو باشید!

من سه سال پیش دو عدد از این باندها خریداری کردم که یک باند آن در همان ابتدا در اثر سقوط از بلندی شکست، اما باند دوّم پس از سه سال همچنان کارایی خود را حفظ نموده است و کیفیت زیبای آن بیش از پیش نظرات را به خود جلب نموده است. این باند را در کنار باند جاسکو و چنگ و مرسی و آلتو و یاماها! و ... قرار دادم و شاهد صدایی پر حجم تر از همه آنها بودم. حسن این باند در زیر و بم بسیار قوی و صدای شفاف و بدون همهمه آن است. استقامت این باند هم بد نیست، همین که یک باند سه سال کارایی خود را حفظ کند و با افت کیفیت مواجه نشود، نشان دهنده خیلی چیزهاست.

این باند کارِ دست است و یکی از عزیزان مؤسسه صوتی جنان (یزد) آن را تولید می نماید. اجزای آن از ایتالیا (به گمانم) وارد می شود و به صورت مهندسی شده به دست این دوست ما سر هم می شود.

اخیراً که قیمت باندها به صورت نجومی بالا رفته است، قیمت این باندها هم بالا رفته، اما در عوض کیفیت و قدرت آنها هم بالا تر رفته. جدیدترین باندهای آن (12 اینچ 2way) صدایی شبیه به باند EV دارد. این باند 700 هزار تومان قیمت دارد و معادل آن (EV300) بیش از دو برابر قیمت دارد.

باندی که من امتحان کردم الآن کمتر از 250 هزار تومان قیمت دارد و کیفیتی شبیه مونتاربو دارد. یکی از دوستان که آن را کنار باند مونتاربو امتحان کرده بود می گفت کیفیت آنها عین هم است.

باند اکتیو: باندهای اکتیو باندهایی هستند که پاور و تنظیم  زیر و بم سرخود دارند. استفاده از این باندها به کسانی پیشنهاد می شود که دستگاهشان کیفیت مطلوبی ندارد (مخصوصاً در قسمت پاور) و إلا کیفیت دستگاه شما بهتر از صدای این باند است. کیفیت اولیه این باندها به حساب مداری که در آنها کار گذاری شده است، زمین تا آسمان متفاوت است و مثلاً نمونه چنگ آن صدایی به شدّت گرفته دارد. در مدل چنگ شما می توانید زیر و بم را به تناسب کمی از وسط زیادتر کنید اما در اکثر مدلهای اکتیو هرگز چنین حقی ندارید و باید زیر و بم را از دستگاه زیاد کنید.

از دیگر جاهایی که باند اکتیو مناسب است، جایی است که فاصله دستگاه تا باندها زیاد است یا مختلف است، که در آن صورت برای بالانس صدا می توانید از این باندها استفاده کنید.

برخی از منظّمها برای مانیتورینگ مداح از باند اکتیو استفاده می کنند که البته پیشنهاد می شود برای این کار یک باند اکتیو مناسب به کار ببندید. یعنی باند اکتیو بالای 600 هزار تومان.

توجّه کنید که استفاده از باند اکتیو بر روی یک میکسر می تواند کار تنظیم را برای منظّم مشکل کند. پس بی هدف به سراغ این باندها نروید.

نیز دقّت کنید که این باندها که غالباً 15 اینچ هستند، صدای بم متمایزی دارند. پس تناسب صدای باندهای مختلفی را که در مجلس به کار گرفته اید مدّ نظر داشته باشید.

نکات:

1-     سعی کنید برای هر دستگاه از باند همان دستگاه استفاده کنید: اگر شما باندی را تجربه نکرده اید، گزینه اوّل در پیش روی شما باند همان دستگاه باشد، زیرا شرکت سازنده، آن باندها را متناسب با دستگاههای خود برگزیده است. به حرف این و آن هم زیاد گوش ندهید، خیلی از افراد در درک صدای خوب و بد استعدادی ندارند و صرفاً از روی احساس حرفهایی می زنند.

2-     باندهای جدید: جدیداً باندهای جدیدتری به بازار آمده که با وزن کمتر صدایی بیشتر ارائه می دهند. نیز باندهای قول پیکری در بازار موجود است که قدرت و کیفیت قابل توجّهی دارند، البته این باندها را هم با توجّه به نیازهای خود انتخاب کنید. بسیاری از این باندها صدایی گرفته دارند.

3-     باندهای کوچک: باندهای کوچک 6 اینچ و 8 اینچ و بانهای خربزه ای می توانند گزینه خوبی برای مجلس شما باشند. در بین این باندها باندهای قوی و با کیفیتی یافت می شوند که رنج فرکانسی متنوّع و زیبایی را ارائه می دهند. البته در انتخاب این باندها هم وسواس داشته باشید و در مجلس خودتان به تعداد از این باندها به کار بگذارید.

حسن این باندها در این است که صدا را در مجلس متمرکز نمی کنند تا مایه اذیت عده ای باشد، بلکه تعدد باندها صدا را در مجلس به طور مساوی پخش می کند (البته با چینش صحیح باندهای بزرگ نیز می توانید این نیاز را براورده کنید).

باند خربزه ای میتسوبیشی که برای ماشین طراحی شده، باندی بسیار خوش صدا و قوی است، باند 6 اینچ لِم هم که باندی خشک است صدایی باز و قوی دارد. البته امیدوارم باند مدّ نظر را به دست بیاورید!....

4-     انواع جعبه: جعبه باند در کیفیت و حجم صدای باند بسیار مؤثر است. معمولاً باند قوی نیاز به جعبه ای سنگینتر دارد، به همین خاطر است که باندهایی مثل یاماها خیلی سنگین هستند.

باندهای پلاستیکی و باندهای دو کله پرتاب صدای بیشتری دارند و برای فضای باز مناسب هستند. اما باندهای پلاستیکی به جهت وزن کم، معمولاً پاسخگوی خوبی برای صدای بم نیستند.

5-     باندهای 15 اینچ: باندهای 15 اینچ از حجم بیشتری در صدای بم برخوردار هستند، اما توان پاسخگویی به صدای زیر را ندارند و به همین خاطر در کنار آنها از یک (هورن) استفاده می شود تا صدای زیر را جبران کند.

این باندها به خاطر صدای بمی که دارند، اولاً برای فضای باز مناسب نیستند، دوّماً برای فضای مرتفع هم (ظاهراً) مناسب نیستند و ایجاد همهمه می کنند.

6-     باندهای 8 اهم: برخی باندهای یک کله (اکثر باندهای خارجی و قوی)، هشت اهم هستند که این باعث می شود صدای آنها در قدرت بالاتر طراوت خود را حفظ کند و افسار گسیخته نشود، البته این باندها مصرف بالاتری دارند و در نتیجه برای جایی که شما محدودیّت مصرف دارید (مثل دسته) پیشنهاد نمی شوند.

در بین باندهای شمرده شده، باند مونتاربو و الکترو ویس و باند یاماها و مرسی و برخی باندهای b&c و باند یزدی هشت اهم هستند.

(مشخصه دستگاه خوب)

در یک دستگاه (به جز جنبه ظاهری و زیبایی آن) چند معیار حسن و ضعف وجود دارد:

1.       کیفیّت: شاید بتوان گفت مهمترین پارامتر در تعیین حسن یک دستگاه کیفیت آن است. بخشی از کیفیت  یک دستگاه وابسته به نوع تنظیم شما دارد، اما عمده آن وابسته به قابلیّت خود دستگاه دارد.

کیفیت دستگاه در فضای بسته و با یکی دو بار (الو الو یک دو سه) کردن مشخص نمی شود (گرچه با همین مقدار هم ضعف برخی دستگاههای ایرانی و خارجی معلوم است! یک دستگاه alto و D&D که از دستگاههای سرشناس و دارای اسم و رسم هستند، مشاهده کردم که صدایی بسیار گرفته و مبهم ارائه می دادند) شما باید کیفیت دستگاه را در مجلس شلوغ و در اوج صدا بسنجید.

می توانید برای مقایسه کیفیت دو دستگاه آنها را در کنار هم قرار دهید و بدون فاصله از هر دو صدا بگیرید، این کار گرچه می تواند تفاوت صداها را نشان دهد، اما این شما هستید که باید به وجدانتان مراجعه کنید و حسن و ضعف آنها را درک کنید! (یعنی به سادگی نمی توان فهمید کدام صدا نسبت به نیاز شما کارایی بهتری دارد).

غالب میکسرها و برخی دستگاهها صدایی بسیط و معمولی دارند، این صداها بسته به انعطاف پذیری دستگاه و تنظیم شما می توانند به صدایی زیبا تبدیل شوند، به هر حال دقّت کنید که صدای طبیعی (فِلَت) صدایی عمومی است، گرچه صدای تخصصی به حساب نیاید.

2.       قدرت: قدرت دستگاه را به حسب نیاز خود انتخاب کنید. قدرت زیاد همیشه خوب نیست! قدرت زیاد می  تواند عامل سوت کشیدن دستگاه باشد، می تواند عامل سوختن باندها باشد، می تواند عامل آزار و اذیت مستمعین باشد و ...

غالباً دستگاههایی که قدرت بیشتری دارند، صدای صاف تر و شفافتری دارند، این یکی به جهت کارایی خوب پاور در آمپر بالاست و یکی هم به خاطر طراحی مناسب شرکتهای ساخت آمپلی فایر، برای دستگاههای گران تر! شرکتها با اینکه می توانند در قدرت کم نیز کیفیت مطلوب را به شما ارائه دهند اما هیچگاه این کار را نخواهند کرد!

اما امان از دستگاههای ایرانی و دست ساز! یک بار دستگاهی به وزن 30 کیلو مشاهده کردم که قدرتی در حد 50 وات داشت و سازنده آن از آمپلی فایرهای 12 ولت استفاده کرده بود، غافل از این که آمپلی فایر قدرت باید ولتاژی فراتر از 30 ولت (غیر مستقیم) داشته باشد.

معمولاً تعداد باندهایی که به یک دستگاه قابل وصل هستند بسته به قدرت آن دارند. پس اگر تصمیم دارید از باندهای متعدّدی استفاده کنید، حتماً دستگاهی قوی تر با تعداد پاورهای بیشتر انتخاب کنید.

یک نکته قابل توجّه در مورد قدرت یک دستگاه این است که بسیاری از پاورهای دستگاههای خارجی، قدرت ثابتی ندارند و  در موقعیّتها و شرایط جوّی ضعیف تر می شوند. معمولاً هنگامی که یک پاور داغ می شود، قدرت آن پایین می آید! (نه به جهت کاهش ضریب تقویتی آن، بلکه به خاطر محافظهای حرارتی که به پاور وصل هستند). این کاهش قدرت در طول مجلس، در برخی دستگاهها محسوس است، از جمله در دستگاههای چینی اکو چنگ.

3.       استقامت: دستگاه شما باید حرارت ذاتی کمی داشته باشد، دفع حرارت خوبی داشته باشد، چندین محافظ داشته باشد تا شما را در شرایط حساس بیمه کند.

4.       امکانات جانبی مورد نیاز خود را که از یک دستگاه توقّع دارید در انتخاب دستگاه مدّ نظر داشته باشید. البته  امکانات جنبی و زائد مثل رادیو و ام پی تری را سعی کنید جدا گانه به دستگاه خود وصل کنید.

حال مقایسه ای بین دستگاه چنگ و جاسکو – که در بازارهای ما خیلی مرسوم هستند- می کنیم:

از جهت کیفیت صدای چنگ مشتری بیشتری دارد و گرچه صدای آن دستکاری شده است و چندان طبیعی نیست، اما صدایی باز و شفاف است و از این رو مخصوصاً برای فضای باز مناسب است. شاید بهترین حسن کیفیتی این دستگاه نسبت به بسیاری از دستگاههای دیگر این باشد که صدای آن در طول زمان مستمع را خسته نمی کند و طراوت خود را حفظ می کند. دستگاه جاسکو کیفیتی عادی و صدایی طبیعی دارد که در نوع خود خوب است.

صدای چنگ لطافت بیشتری دارد (فرکانس 10 کلیو)، صدای بازتری دارد (1.5 کیلو) و کمی مایل به صدای بوق است.

صدای جاسکو بم قوی تری دارد و پُر تر است، اما اگر زیرِ آن را زیاد کنید گوش را اذیت خواهد کرد.

صدای چنگ در اوج صدا صاف و شفاف است، اما جاسکو در اوج صدا صدا را خراب می کند.

از جهت قدرت می توان گفت: گرچه قدرت دستگاههای چنگ به جهت نوع کیفیت آن بیشتر می نمایاند، اما در واقع قدرت جاسکو بیشتر است (دستگاهها را بالنسبه مقایسته کرده ایم)، به نظر می رسد که حتّی دستگاههای چنگ (مدلهای چینی) هنگامی که در طول مجلس داغ می شوند و حرارتشان بالا می رود، با افت قدرت صدا مواجه می شوند. مدلهای 1850 قدیمی این دستگاه مشتری زیادی داشت، اما در مدلهای جدید اکوی آن خراب شده است و افکتور آن را برداشته اند.

از جهت استقامت، دستگاههای جاسکو خرابی کمتری دارند، البته خرابی در دستگاههای چنگ به اندازه ای نیست که باعث شود این گزینه را کنار بگذاریم. به هر حال اگر شما توان مراقبت از دستگاه را ندارید، پیشنهاد ما جاسکو است.

مخصوصاً اگر از موتور برق استفاده می کنید، نوسانات برق آن برای چنگ خطرناک است.

برای آخرین بار تکرار می کنیم که خوب بودن یک دستگاه شرط لازم است اما شرط کافی نیست، گاهی عروس نمی تواند برقصد می گوید زمین کج است (یا دستگاه خراب است!). خوب بودن دستگاه و باند و میکروفون (و تناسب آنها با هم) و تنظیم دستگاه همه در کنار هم تعیین کننده هستند.

اگر به دنبال گزینه بهتر از چنگ و جاسکو هستید مثلاً میکسر دایناکورد (اگر پیدا بشود) گزینه خوبی است. کیفیت اوّلیه این دستگاه گرچه ممکن است به پای چنگ نرسد، اما کیفیت آن عمومی تر است و با همه صداها جور در می آید. حسن این میکسر در قدرت خارق العاده پاور آن است، پاور این دستگاه دیستور خیلی کمی دارد و صدایی صاف در اوج قدرت ارائه می دهد.

از دستگاه مونتاربو (نه میکسر آن) خیلی تعریف می کنند، لطافت صدای آن بی نظیر است، لکن قیمت آن هم بله ...

اگر به دنبال صدای بهتر از این هستید باید، یک متخصّص درس خوانده و با تجربه (صدا بردار) پیدا کنید تا برای شما سیستمی متناسب نیاز شما با دستگاههای خارجی مثل مونتاربو یا EV به پا کند و دقّت کنید که این مغازه دارهایی که خیلی ادعا دارند، اکثراً به اندازه خود شما سر در می آورند.

حرم حضرت معصومه علیها السلام، برای شبستان خود چندین سیستم صوتی را تجربه کرد و تا مدّتها صدایی گوش خراش داشت، تا اینکه أخیراً به دست (نمی دانم کی) یک سیستم ساده با برج باندهای کوچک صدایی دل انگیز برای آن فضای بزرگ مهیا کرده است. البته أخیراً که به صدای آن گوش می دهم، گویا کسی تنظیم آن را دستکاری کرده است و فرکانسهای میانه (مید) را کم کرده است، به همین خاطر صدا کمی مبهم و گرفته است.

صدای بهتر از اینجا را در مصلای شهر اراک هنگام مداحی (نه سخنرانی) شنیدم که با باندهای ev (و احتمالاً دستگاه همان باند) پخش می شد.

و بالآخره بدترین صداها را با دستگاههای ایرانی شنیدم، متأسفانه هرجا احساس کرده ام صدا کمی بد است، به دستگاه نزدیک شده ام و دیده ام دستگاه ایرانی است! برخی از این دستگاهها خیلی هم باکلاس و با امکانات و تجهیزات کامل ساخته شده اند، اما کیفیت آنها با یکی دو بار الو الو کردن قابل تشخیص است.

البته نامردی نباشد، دستگاههای گیل نوا که تولید داخل هستند، کیفیت مطلوبی دارند (اکوی آنها را نمی دانم چقدر انعطاف پذیر است) زیر و بم این دستگاه مناسب بود، ولی مدلی که من مشاهده کردم در صدای بالا دیستور زیادی داشت (کمی بیشتر از جاسکو). صدای این دستگاه به چنگ شبیه بود (و حتی شاید از جهاتی بهتر!)

برخی از سازندگان داخلی اعتراف دارند که نمی توانند صدایی شبیه صدای چنگ یا جاسکو ارائه دهند، حتّی با کپی برداری از طرح این دستگاهها! جواب من این است که اشکال کار شما دقیقاً همین جاست که می خواهید از این دستگاهها کپی برداری کنید. شما باید خلاقیت داشته باشید و خودتان صدای مناسب را الگوسازی کنید و دستگاه خودتان را برای رسیدن به آن کیفیت طراحی کنید.

اما سخنی با تجار و وارد کنندگان دستگاه:

انواع مختلف دستگاهها در خارج خیلی متنوع تر از دستگاههایی است که در کشور ما مرسوم شده اند! چرا شما بر روی همین دو قلم کالا دست گذاشته اید؟ دستگاههایی هستند که اسم آنها هم به ما نرسیده است. دوست ما از یکی از کشورهای مرزی یک دستگاه با نام sound king وارد کرد. ما برای این دستگاه یک عدد ولوم تکرار اضافه کردیم تا برایمان قابل استفاده شد. کیفیت صدای این دستگاه عالی و همه پسند بود، امکانات آن عالی، قدرت آن فوق العاده، خرابی صدا در اوج صدا: بسیار پایین، افکتر آن بسیار با کیفیت و مناسب کار ما، و ...

محاسن این دستگاه خیلی زیاد بود، اما بزرگترین عیب آن این بود که در داخل نمایندگی نداشت تا برای خرابی های اتّفاقی آن خدمات دهی کند.

زیر و بم در دستگاههای مختلف:

زیر و بم در دستگاههای مختلف کارایی ثابت و تعریف شده ای ندارد! فرکانسی که ولوم زیر یا بم آن را تنظیم می کند و همچنین دامنه آن فریکانس در دستگاههای مختلف مختلف است.

به همین جهت است که صدای دو دستگاه مختلف با تنظیم واحد، زمین تا آسمان متفاوت است.

مثلاً صدای زیر در یک دستگاه ممکن است دامنه کم و فرکانس بالایی داشته باشد که در آن صورت با زیاد کردن ولوم زیر تنها زنگ صدا زیاد می شود (به زبانی صدا به جلیز و بلیز می افتد...) دستگاه دیگر دامنه وسیع تری از فرکانس را کم و زیاد می کند و در نتیجه با زیاد کردن ولوم زیر صدا باز می شود و حتّی ممکن است به حدّی تیز شود که برای گوش زننده باشد.

دستگاههایی که رنج فرکانسی بسیط و ساده ای دارند نمی توانند صدای عالی و دلپسندی ارائه دهند، یعنی فقط زیاد شدن زیر و بم باعث به دست آمدن یک صدای ایده آل نیست. این نکته ای است که دستگاه سازهای ایرانی از آن غافلند، به همین خاطر هم بدترین صداها از دستگاههای دست ساز شنیده می شود (دقت کنید: برای قضاوت در مورد صدای یک دستگاه آن را در کنار دستگاه دیگر قرار دهید و در آنِ واحد صدای هر دو را بشنوید تا به تفاوت صداها پی ببرید!)

به صدایی که بسیط و ساده باشد و تنها تنظیم یک رنج از فرکانس زیر و بم در آن در نظر گرفته شده باشد می گویند: فلَت (flat). اکثر میکسرها صدایی فلت دارند، از این رو در انتخاب میکسر باید خیلی وسواس داشته باشید.

صدای فلت شاید برای کار موسیقی مناسب باشد، اما برای سخنرانی و مداحی در فضای شلوغ اصلاً مناسب نیست! در اکثر میکسرهای فلت، صدا کمی تهی و غیر واضح است، و نیاز دارید تا کمی صدا را شفاف تر کنید و مید زیر آن را بالا ببرید، یا اینکه صدا همهمه زیادی دارد و نیاز دارید تا مید بم را کاهش دهید.

در ایران صدای دستگاه اکو چنگ خیلی مشتری دارد، صدای این دستگاه را می توان اینگونه تعریف کرد:

1.       صدای لطیف با زنگ بالا. (12 کیلو هرتز با دامنه کم)

2.       صدای باز و شفاف. (1 تا 3 کیلو هرتز با دامنه متوسّط)

3.       صدایی که چندان تیز و گوش خراش نیست.

4.       صدایی که بُرد ایده آلی دارد و مناسب فضای باز است.

5.       صدایی که بم ضربه ای با دامنه کم دارد و مایه همهمه در فضا نمی شود. (حدود 70 هرتز با دامنه کم)

اشکال این دستگاه (مخصوصاً در مدل ایرانی 1850)  این است که اوّلاً یک صدای بوق بم آزار دهنده دارد (حدود 400 هرتز) و ثانیاً صدای بم آن بعضی از صداها را پر نمی کند.

نیز ولوم بم این دستگاه (در اکثر مدلهایش) در حقیقت بم نیست! بلکه چیزی در حوالی فرکانس 400 هرتز است و این به این معناست که شما هیچگاه حقّ زیاد کردن این ولوم را ندارید.

از دستگاههایی که صدای آنها برای من دلنشین و زیبا به نظر می آمد، اکو همراههای بزرگ چنگ بودند که البته دیگر تولید نمی شوند! (اکوهای باند سر خود، بزرگ، بدون باتری).

از دیگر دستگاههایی که رنج صوتی خوبی دارند می توان به میکسر دایناکورد اشاره کرد که آن هم مشتری های زیادی دارد (به جز مدل جدید هزار تری که صدای آن هم فلت است). صدای این دستگاه یک صدای قدرتی با لطافت بالا و وضوح متوّسط است. صدای آن نسبت به صدای چنگ عمومی تر است، یعنی این دستگاه با صداهای متنوّع تری تناسب دارد و سازگار است.

عده ای از دستگاههای یاماها هم تعریف می کنند (نه میکسر آن).

دستگاه مونتاربو نیز آرزوی خیلی هاست، صدایی بسیار نرم و قوی دارد، حدس می زنم زیر و بمی قوی با دامنه کم داشته باشد. صدای این دستگاه یک صدای استودیویی و بسیار نرم و لطیف است. البته باز میکسرهای این دستگاه صدایی فلت دارند و چندان قابل تعریف نیستند.

دستگاههای جاسکو که در بازار رایج هستند، زیبایی خاصی در صدای آنها نیست، البته نمی توان گفت صدای بدی دارند. به هر حال این دستگاه هم نوعی صدای فلت دارد. صدای زیر این دستگاه به گونه ای نیست که بتوانید آن را به مقدار دلخواه زیاد کنید! صدای بم آن هم تو دماغی است. اما به هر حال کار مجلس را راه می اندازد و شنونده از آن شاکی نمی شود.

دو نکته باقی می ماند یکی در مورد میکسر ها و دیگر در مورد دستگاههای ایرانی:

میکسرها گرچه غالباً صدای فلت و خشکی دارند، اما با تنظیمات حرفه ای اکولایزرشان (آنهایی که اکولایزر دارند) می توان تا حدودی صدای دلخواه را از آنها دریافت کرد. البته این کار علاوه بر مهارت و تجربه نیازمند درک صوتی کافی می باشد. من شخصاً نمی توانم با اکولایزرهای یک میکسر 10 کاناله صدای دستگاه چنگ را شبیه سازی کنم (شاید اصلاً شدنی نباشد)!

اما دستگاههای دست ساز ایرانی: این دستگاهها عموماً از روی دستگاه جاسکو کپی برداری شده اند ولی هیچگاه نتوانسته اند صدایی مثل جاسکو ارائه دهند! برخی از آنها (مثل دستگاه گیل نوا) صدایی شبیه صدای چنگ دارند که تا حدودی قابل تحسین است.

رنج فرکانسی دستگاههای ایرانی را می توان اینگونه ترسیم کرد:

1.       زیر تیز و گوش خراش با زنگ و لطافت کم. (فرکانس 7 کیلو هرتز با دامنه بالا)

2.       صدایی تهی بدون رنج فرکانسی متوسّط (1 کیلو هرتز تا 3 کیلو هرتز)

3.       بم با همهمه بالا بدون ضرب (120 هرتز با دامنه بالا).

با چنین دستگاهی هرقدر هم که زیر و بم را زیاد کنید به صدای مطلوب دست نخواهید یافت.

بهترین رنج فریکانسی:

رنج فرکانسی که توضیح می دهیم در گوش دادن صدا از کامپیوتر و ام پی تری و غیره (که تنظیم اکولایزر دارند) مناسب است.

یک صدای سخنرانی که صدایی گرفته دارد با مدیا پلیر اجرا کنید (البته صدا زیاد از دور ضبط نشده باشد). بر صفحه مدیا پلیر راست کلیک کرده در گزینه enhancements گزینه graphic equalizer را انتخاب كنيد. در صفحه اکولایزر پیش رو این تنظیمات را اعمال کنید:

صدای خروجی را با هدفن گوش دهید.

با وجود این اکولایزر 10 کاناله باز محدودیت زیادی در تنظیم صدای دلخواه وجود دارد! یعنی اگر برای من ممکن بود به جای رنج فرکانسی 2 کیلو، ردیف 3 کیلو را زیاد می کردم.

توجّه کنید که این تنظیمات برای اکولایزر میکسر مناسب نیست. در اکولایزر شما باید 40 هرتز را کم کنید، 70 هرتز را زیاد کنید، 150 هرتز را کمی کم کنید، 250 هرتز را کمتر کنید، 400 هرتز را کمی کم کنید، 3 کیلو را کمی زیاد کنید و 10 کیلو را هم زیاد کنید. می توانید کمی 1 کیلو را هم زیاد کنید. زیاد کردن مید در اکولایزر دستگاهها و میکسرها مایه بوق شدن صدا می شود.

فرکانسها را به ترتیب توضیح می دهیم:

فرکانس 31 هرتز صدایی فوق العاده بم است که با گوش شنیده نمی شود. البته اگر از باندهای بزرگ استفاده کنید شاهد (پِت پِت) صدا خواهید بود (همچنین فرکانس 62 هرتز تا حدودی).

فرکانس 62 هرتز نسبتاً فرکانس خوبی برای بم است. این بم ضربه ای می تواند حجم و پُریِ صدا را بالا ببرد.

فرکانس 125 هرتز صدایی بم همراه با کمی همهمه است.

فرکانس 250 صدای تو دماغی با همهمه بالا است.

فرکانس 500 صدای بم میانه است که کمی بوق است

فرکانس 1 کیلو هرتز صدای بوق با شفایّت بیشتر است.

فرکانس 2 کیلو هرتز صدای باز و مایه شفافیت صداست. البته گاهی مایه تیز یا بوق شدن صدا نیز می باشد.

فرکانس 4 کیلو هرتز صدایی نسبتاً تیز است و به گوش می زند.

فرکانس بالای 8 کیلو هرتز زنگ و لطافت صداست. صداهایی مثل س و ز را با این فرکانس تجربه کنید!

فرکانس 16 کیلو هرتز بسیار لطیف است به حدی که به گوش نمی آید.

یک باور اشتباه در مورد اکولایزر: افراد کار نا بلد فکر می کنند که زیاد کردن اکولایزر مساوی است با زیاد کردن صدا!  هرگز اینچنین نیست، با این کار فقط سیستم صدا از دست در می رود. یک نفر به من می گفت: وقتی تمام ردیف های اکولایزر را تا آخر زیاد می کنم، صدا بازتر می شود. جواب من این بود که: شاید در نگاه اوّل اینچنین بنماید، اما در حین کار در مجلس مایه به هم خوردن مجلس می شود. خیلی از صداها را در خارج از مجلس و در کوتاه مدّت نمی توان تجربه کرد. شما در برنامه مدیا پلیر همه ردیف های اکولایزر را تا آخر زیاد کنید و ببینید چه می شود! بله صدا دیستور می کند و به هم می ریزد.

شبیه این گمانه اشتباه این باور است که باور ردیف های اکولایزر را به شکل U زیاد کرد. یعنی دو طرف اکولایزر را بالا برد و وسط آن را در وسط قرار داد، حتّی برخی این فرکنسهای وسطی را از حدّ وسط پایین تر می آورند، غافل از این که این کار مایه بی مایه شدن صدا و تهی شدن آن می شود و صدایی بسیار زیبا اما بسیار خسته کننده و نامفهوم به نتیجه می رساند! دقّت کنید که هر صدای قشنگی ضرورتاً برای گوش دادن مناسب نیست!

کسانی که دو طرف اکولایزر را بالا می برند به این تحلیل توجّه کنند: شما فرکانس 40 هرتز را زیاد کرده اید که باعث پت پت صدا می شود و صدای بمی مثل پتک دارد. شما فرکانس 250 هرتز را بالا برده اید که مایه همهمه صداست، شما فرکانس 4 کیلو هرتز را بالا برده اید که مایه تیز شدن و به گوش زدن صداست.

پس اگر از اصول کار فرکانسها خبر ندارید و نمی توانید صدای هر فرکانس را تشخیص دهید اصلاً با اکولایزر کاری نداشته باشید، زیرا یک فرکانس با یک میکروفون و باند، از یک دستگاه، از یک خواننده، در یک فضا، می تواند مناسب باشد و از میکروفون یا باندی دیگر یا خواننده ای دیگر یا در فضایی دیگر، یا از دستگاهی دیگر، نا مناسب باشد!

من در میکسر فونیک که وارداتی شرکت چنگ بود، معمولاً چنین تنظیماتی اعمال می کردم: 80 هرتز زیاد، 250 هرتز کم، 400 هرتز کمی کم، 10 کیلو زیاد، و باقی فرکانسها در وسط. از ردیف میکروفون هم با ولوم مید متغیّر، فرکانس 3 کیلوهرتز کمی زیاد ، ولوم بم وسط، و ولوم زیر زیاد می شد.